طاقبستان (یا طاق بُستان)، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران است که در شمال شرقی شهر کرمانشاه، در دامنه کوه و کنار چشمه‌ای قرار دارد. این مجموعه شامل چند نقش برجسته و طاق سنگی مربوط به دوره ساسانیان است و جلوه‌ای از هنر، قدرت و آیین پادشاهی آن دوره را به نمایش می‌گذارد.
ویژگی‌های مهم طاقبستان:
-
نقش برجسته اردشیر دوم: یکی از قدیمی‌ترین آثار طاقبستان است. در این نقش، اردشیر دوم در حال دریافت حلقه پادشاهی از اهورامزدا دیده می‌شود و آناهیتا (ایزدبانوی آب) در سمت دیگر ایستاده است.
-
طاق کوچک (طاق اول): در این طاق، صحنه‌ای از تاج‌گذاری شاپور دوم یا شاپور سوم دیده می‌شود. نقش این دو پادشاه، بسیار دقیق و با جزئیات طراحی شده است.
-
طاق بزرگ (طاق دوم): این طاق شامل سه بخش مهم است:
-
تاج‌گذاری خسرو پرویزکه در میان قرار دارد.
-
نقش برجسته شکارگاهدر دو طرف طاق که یکی شکار گراز و دیگری شکار گوزن را نشان می‌دهد.
-
مجسمه سواره خسرو پرویزکه او را با لباس کامل سوار بر اسب معروفش، شبدیز، نشان می‌دهد.
-
-
چشمه طاقبستان: در جلوی مجموعه، چشمه‌ای طبیعی وجود دارد که محیط را بسیار دل‌نشین کرده و در گذشته به احتمال زیاد کاربرد آیینی هم داشته است.
طاقبستان نه تنها از نظر تاریخی و هنری اهمیت دارد، بلکه از نظر گردشگری هم یکی از پرطرفدارترین مکان‌های دیدنی غرب ایران است.
در طاقبستان، سه پادشاه ساسانی به‌صورت برجسته‌نگاری و تندیس به تصویر کشیده شده‌اند: اردشیر دوم، شاپور سوم (یا دوم)، و خسرو پرویز. در ادامه درباره نقش و اهمیت هر کدام در این مجموعه توضیح می‌دهم:
1. اردشیر دوم (حکومت: ۳۷۹–۳۸۳ میلادی)
در یکی از قدیمی‌ترین نقش‌های طاقبستان، اردشیر دوم در میانه ایستاده و در حال دریافت حلقه قدرت (نشان پادشاهی) از اهورامزدااست. در طرف دیگر او آناهیتا، ایزدبانوی آب، دیده می‌شود. این صحنه نمادی از مشروعیت پادشاهی و ارتباط آن با خدایان زرتشتی است. زیر پای آن‌ها هم پیکر ژولیانوس، امپراتور رومی، که در نبرد با ساسانیان شکست خورد، به‌تصویر کشیده شده.
2. شاپور سوم یا دوم (سده چهارم میلادی)
در طاق کوچک، دو پادشاه کنار هم ایستاده‌اند. طبق کتیبه‌هایی که بالای سرشان نوشته شده، برخی معتقدند یکی شاپور دوم(پادشاه مقتدر ساسانی) و دیگری شاپور سوم(نوه او) است. در این نقش، آن‌ها روبه‌روی یکدیگر ایستاده‌اند و شمشیرهایشان را در دست دارند.
3. خسرو پرویز (حکومت: ۵۹۰–۶۲۸ میلادی)
یکی از باشکوه‌ترین بخش‌های طاقبستان مربوط به خسرو پرویز است:
-
مجسمه سوار بر اسب: خسرو سوار بر اسب معروفش شَبدیزاست. زره او جزئیات بسیار دقیقی دارد، از جمله تاج، کمربند و زره فلزی.
-
تاج‌گذاری خسرو پرویز: در این نقش، او از خدایان حلقه فرمانروایی دریافت می‌کند.
-
صحنه‌های شکار: در دو طرف طاق، صحنه‌هایی از شکار گراز و شکار گوزن وجود دارد که زندگی اشرافی و قدرت نظامی‌خسرو را نمایش می‌دهد.
این آثار علاوه بر جنبه هنری، نمایش‌دهنده ساختار آیینی، نظامی، و سیاسی ساسانیان هم هستند. ساسانیان با این آثار پیام می‌دادند که پادشاهی آن‌ها مشروع، مقدس و حمایت‌شده از سوی خدایان است.