کرمانشاه 19

کتیبه بیستونکرمانشاه:

کتیبه بیستونیکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار تاریخی ایران و جهان است که در نزدیکی شهر بیستون (در استان کرمانشاه امروزی) و در دامنه کوه بیستون قرار دارد. این کتیبه نه‌تنها از نظر تاریخی اهمیت بالایی دارد، بلکه به دلیل اینکه به سه زبان نگاشته شده، نقش بزرگی در رمزگشایی خط میخی داشته است—درست مثل سنگ روزتا برای زبان‌های مصر باستان.

مشخصات کلی کتیبه بیستون:

• سازنده:داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی (حکومت: ۵۲۲–۴۸۶ پیش از میلاد)

• زمان ساخت:حدود ۵۲۰ پیش از میلاد

• مکان:کوه بیستون، در مسیر قدیمی‌شاهراه بین ایران و بین‌النهرین

• ارتفاع از سطح زمین:حدود 100 متر

• زبان‌ها:

  1. فارسی باستان

  2. عیلامی

  3. اکدی (بابلی)

محتوای کتیبه:

کتیبه داستان چگونه به قدرت رسیدن داریوشو سرکوب شورش‌های داخلیرا روایت می‌کند. زمانی که داریوش پادشاه شد، پس از مرگ کمبوجیه دوم (پسر کوروش کبیر)، فردی به نام گئوماتخودش را به‌دروغ بردیا (برادر کمبوجیه) معرفی کرد و به تخت نشست. داریوش با کمک چند تن از نجیب‌زادگان، او را کشت و پادشاهی را به‌دست گرفت.

کتیبه سپس شرح می‌دهد چگونه داریوش، پس از رسیدن به قدرت، با شورش‌های متعددی در گوشه و کنار امپراتوری مقابله کرد. او می‌گوید این پیروزی‌ها را با یاری اهورامزدابه‌دست آوردتصویر برجسته روی سنگ:

نقش برجسته‌ای بالای متن کتیبه حجاری شده:

• داریوش ایستاده، با یک دست به آسمان (نشانه تقدس و ارتباط با اهورامزدا) و با پای خود بر بدن گئومات مغ دروغینایستاده.

• پشت سر داریوش، چند تن از همراهان او هستند.

• جلوی او، 9 شورشگر که با طناب به‌هم بسته شده‌اند، در حال تسلیم هستند.

• بالای سر همه، تصویر اهورامزدابر فراز یک حلقه بال‌دار (نماد حمایت الهی) دیده می‌شود.

اهمیت تاریخی:

• زبان‌شناسی:این کتیبه به دلیل چندزبانه بودنش، کلید رمزگشایی خط میخی شد. زبان‌شناس بریتانیایی هنری راولینسوندر قرن 19 آن را خواند و نقش بزرگی در درک متون باستانی ایفا کرد.

• تاریخ سیاسی:اطلاعات دقیق و رسمی‌از آغاز پادشاهی داریوش و ساختار امپراتوری هخامنشی را ارائه می‌دهد.

• هنر سنگ‌نگاری:یکی از نمونه‌های برجسته هنر رسمی‌هخامنشی است.

خلاصه محتوای کتیبه بیستون:

داریوش بزرگ در کتیبه بیستونشرح می‌دهد:

1. چگونه به پادشاهی رسید:
   بعد از مرگ کمبوجیه، شخصی به نام گئومات خودش را به دروغ بردیا (برادر کمبوجیه) معرفی کرد و پادشاهی را غصب کرد. داریوش و هفت نفر از بزرگان پارسی، او را کشتند.

2. شروع حکومت داریوش:
   داریوش پس از سرنگونی گئومات، خود را شاه اعلام کرد. او می‌نویسد که این کار به خواست اهورامزداانجام شد.

3. سرکوب شورش‌ها:
   در سال اول پادشاهی‌اش، داریوش با شورش‌هایی در بخش‌های مختلف امپراتوری (از جمله بابل، ایلام، ماد، پارس، سغد، رخَج و غیره) مواجه شد. هر بار، کسی ادعای پادشاهی می‌کرد و خود را فرزند پادشاهان پیشین می‌نامید. داریوش آن‌ها را شکست داد و مجازات کرد.

4. پند اخلاقی و هشدار به آینده:
   داریوش خطاب به پادشاهان آینده می‌گوید که باید پیرو راه راستی باشند و از دروغ بپرهیزند. او تأکید می‌کند که دروغ (دروغ‌گویی و ادعای دروغین پادشاهی) مایه نابودی است.

بخشی از ترجمه متن فارسی باستان کتیبه بیستون:

«اهورامزدا بزرگ است، او بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد...»

«من داریوش هستم، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپ، نوه آرشام، از تخمه هخامنشی.»

«این است آنچه من کردم، به خواست اهورامزدا. اگر تو که پس از این این نوشته را می‌خوانی، دروغ‌گو نباشی و از راستی پیروی کنی، اهورامزدا تو را یاری خواهد کرد.»

داریوش در واقع با این کتیبه دو هدف داشت:

1. مشروعیت پادشاهی‌اشرا ثابت کند.

2. نمونه‌ای از نظم و عدالت هخامنشیانرا ارائه بدهد.

نکته جالب:

داریوش در هر مورد می‌نویسد که:

«به خواست اهورامزدا، من او را زدم.»
این جمله بارها تکرار می‌شود تا نشان دهد که همه پیروزی‌ها را با حمایت الهی به‌دست آورده است.

او حتی نقش چهره و شکل‌و‌شمایل هر شورشگر را در صف اسیراندر نقش برجسته کتیبه بیستونحک کرده، هر کدام با کلاه یا لباس نمادین منطقه‌شان.